Tarih: 2015-04-26 Kategorisi: Edebiyat Ders Notları ,Testler
BAKIŞ AÇISI VE ANLATICISI
Anlatma esasına bağlı edebi türlerde hem metin halkası, hem vaka zinciri, hem de eserin dili, bakış açısına göre şekil alır.
“Bakış açısı, anlatma esasına bağlı metinlerde vaka zincirlerinin ve bu zincirin meydana gelmesinde kullanılan mekan, zaman, şahıs kadrosu gibi unsurların kim tarafından görüldüğü, idrak edildiği ve kim tarafından, kime nakledilmekte olduğu sorularına verilen cevaptan başka bir şey değildir” (2).
Hakim her yazar, ifade etmek istediği şekle göre anlatıcı veya anlatıcılar yaratmak zorundadır. Yazar üzerinde yaşadığımız gerçek dünyaya ait bir varlıktır. Anlatıcı ise itibari aleme aittir. Sözlü edebiyat sahasına giren anonim eserlerde anlatıcı dinleyicinin karşısındadır. Dinleyici, anlatıcıyı görme imkanına sahiptir. Yazılı eserde vaka, şahıs kadrosu, mekana ait özellikler anlatıcının aracılığıyla anlatılır. Yazar tarafından yaratılan bu varlık naklettiği itibari alemde her şeyi gören ve bilen biridir.
Anlatıcı vaka, şahıs kadrosu, mekan ile ilgili hususları kendisine has bir bakış açısından nakleder. Buna “hakim bakış açısı” denir. Hakim bakış açısında anlatıcı her şeyi bilir. Şahısları onu tanıtır, yeri gelince onların en gizli sırlarını o verir.
Kahraman Anlatıcının Bakış Açısı
Vaka, şahı kadrosu ve mekana ait özellikler kahramanlardan biri tarafından nakledilir. Bu durumda anlatıcı söz konusu kahramanın görme kabiliyeti tecrübesi ve bilgi seviyesi ile sınırlıdır. Anlatıcı kahramanlardan biri ile aynılaşır. Kahraman Anlatıcı Bakış Açısında, kahraman-anlatıcı daima ön plandadır. Eser boyunca onun zamanla değişerek gelişmesi anlatılabileceği gibi, önce hayatının belli bir dönemi nakledilir, bazı özellikleri belirtilir, sonra da geçmiş çeşitli yollarla anlatılır. O hem vaka zamanı, hem de anlatma zamanına ait müşahedelerini, düşüncelerini nakletme imkanına sahiptir.
Otobiyografik karakterli bu bakış açısından yazılmış metinlerde kahraman-anlatıcı hem vakanın yaşandığı devirdeki halini, hem ferdi geçmişini, hem de anlatma zamanına ait dikkatlerini nakledebilir. Böylece üç ayrı zaman dilimine ait özellikleri verebilir.
Müşahit-Anlatıcıya ait Bakış Açısı
Bu gruba giren eserlerde ve yazı parçalarında anlatıcı vaka içinde yer alan şahıs kadrosunu teşkil eden fertleri bir kamera tarafsızlığıyla izler. Onların geçmişini, ruh halleri hakkında bilgi vermeden yaptıklarının gözler önüne serer. Olay içerisinde yer alan kişilere belli bir mesafeden yaklaşır. Olay, bu mesafe dahilinde okuyucuya ulaşır. Yazar, mesafeyle gördüklerini kendisine göre değerlendirebildiği gibi bazı kaynaklarla da gördüklerini pekiştirebilir.
Yorumlar
